Fragmentations. Recomposing archives / challenging perceptions

Fragmentations. Recomposing archives / challenging perceptions is een kunstproject van Farida Zaouad, waarin ze de complexe lagen van kolonialisme, identiteit en geschiedenis ontrafelt. Gevestigde waarheden worden ontmanteld door vergeten, vervormde of genegeerde verhalen naar voren te brengen. Zo ontstaan nieuwe perspectieven op de wijze waarop we het verleden kunnen begrijpen en hoe dat onze blik op de toekomst kan beïnvloeden.

De tentoonstelling bouwt verder op het gedicht ‘Fragmenteren’, waarvoor Farida Zaouad onderzoek deed naar archieven uit de koloniale periode in de KADOC-collecties en dat werd gepubliceerd in Koorts. Erfgoedmagazine van KADOC. Het erfgoed van de Witte Paters vormde het vertrekpunt voor de artistieke verkenning. Voor het gedicht stonden de geschriften van de missionarissen centraal. Die werden voor de tentoonstelling aangevuld met foto’s uit Marokko, Algerije en Tunesië, gemaakt voor de tijdschriften Vivante Afrique en Vivante Univers in de jaren 1960 en 1970.

Zowel het gedicht als de tentoonstelling laat zien hoe fragmentatie de historische werkelijkheid en onze kennis ervan kan verstoren. De beschrijvingen van Noord-Afrikaanse culturen door missionarissen aan het einde van de negentiende eeuw weerspiegelen onmiskenbaar eurocentrische en koloniale denkbeelden van die tijd. Toch hadden dergelijke verhalen lange tijd een grote impact op hoe vanuit Europa naar deze samenlevingen werd gekeken. 

Om die verstoorde kennis te ontleren, wil Farida Zaouad opnieuw zichtbaar maken hoe de Europese blik precies te werk ging. Door gemeenschappen, hun tradities, hun geloof en hun levenswijze te beschrijven, classificeren en fotograferen, kwam een fragmentarische, stereotype beeldvorming tot stand die tot doel had de kolonisatie en missionering te ondersteunen, maar die vaak mijlenver afstond van de eigenheid en complexiteit van de culturen in kwestie. Wat zich presenteert als een objectief totaalbeeld, is in feite een zorgvuldige compositie van losse onderdelen.

De kunstwerken in de tentoonstelling willen niet alleen de impact van deze fragmentering op historische en culturele verhalen visualiseren, maar ook nieuwe zichtlijnen aanwijzen. Eenmaal we het gefragmenteerde en gearrangeerde karakter van historische beeldvorming erkennen, opent zich immers de mogelijkheid om op zoek te gaan naar betekenisvolle alternatieve lezingen en zienswijzen. In die zin is de tentoonstelling dan ook een uitnodiging voor de herinterpretatie van archieven. Die vormen namelijk geen statisch geheel, maar zijn een dynamische verzameling van verhalen die steeds opnieuw verteld kunnen worden om vergeten stemmen een plek én betekenis te geven in het heden.