Trésors de Wallonie et Bruxelles: 6 atypische museumobjecten

Heb jij al van de ‘Trésors’ gehoord? Er zitten heel wat schatten in onze museumcollecties en sommigen hebben net een beetje meer bescherming nodig dan anderen. Daarom maakte de Fédération Wallonie-Bruxelles een lijst met meer dan 200 echte ‘Trésors’. Zo’n stukken hebben artistieke, historische of archeologische waarde. Zo mogen ze bijvoorbeeld niet zonder toestemming naar het buitenland en worden er middelen voorzien om de stukken goed te onderhouden.

Dat een schilderij van Félicien Rops tot die lijst behoort, is misschien geen verrassing, maar wist je dat er ook een olifant en een schip tussen zitten? Deze ‘speciallekes’ moet je leren kennen.

1) Olifant "Miss Djeck": de koningin van het toneel

Deze eerste schat is er meteen eentje van formaat. Zeg ‘hallo’ tegen "Miss Djeck": een Aziatische olifant uit de 19e eeuw. Miss Djeck werd waarschijnlijk geboren in India of Sri Lanka, maar werd later naar Europa gebracht. Daar kreeg ze een rol in het toneelstuk “De koning van Siam”. Het publiek was verzot op haar en ze werd al gauw een echte ster. Dat een podium geen plek is voor een olifant, werd al snel duidelijk, want in 1837 werd ze jammerlijk neergeschoten wegens ‘gevaarlijk gedrag’.

De huid van Miss Djeck kwam in september 1841 in België terecht. Het team van het Natuurhistorisch Museum en Vivarium van Doornik zette haar op met behulp van een schoenmaker, een timmerman en een schilder. Een bijzondere gebeurtenis voor het Doornikse publiek, want voordien bestonden olifanten voor hen alleen in de boekjes.

Waar? Miss Djeck is vandaag nog steeds te zien in het Natuurhistorisch Museum en Vivarium van Doornik, als getuige van een diersoort die helaas op de rand van uitsterven staat.

2) Een uitzonderlijk jacquardweefgetouw: robots anno 1900

Geloof het of niet, maar dit was indertijd een wel héél innovatief toestel. Het werd vernoemd naar zijn schepper, Joseph Marie Jacquard, en zorgde voor een revolutie in de textielindustrie. Dit type machine automatiseerde het proces van complexe patronen (voor de kenners: brokaat, damast en quilt). Dat kostte heel wat minder tijd dan handmatig werk, dus werd het al snel razend populair. Er zijn nog altijd veel jacquardweefgetouwen te vinden, maar deze is extra bijzonder omdat het van uitstekende kwaliteit is. Ook het originele glaswerk is nog helemaal heel!

Waar? Dit weefgetouw kan je vandaag nog bewonderen in het Lintweverijmuseum van Komen.

3) Piano van Serrurier-Bovy: instrument of kunstwerk?

Knap ding, hè? Het zou zo passen in de woonkamer van Victor Horta. Dit juweeltje uit de art nouveau is volledig Made in Belgium; in Luik om precies te zijn. Hij werd besteld bij architect en decorateur Gustave Serrurier-Bovy om te schitteren in de Château de la Chapelle-en-Serval. Deze piano breekt met de klassieke vorm van de vleugel. De poten zijn vervangen door drie panelen, die door twee Luikse kunstenaars werden versierd. De bronzen motieven onderaan zijn van Oscar Berchmans en de bovenste panelen - met de allegorische scènes - zijn het werk van zijn broer, Emile Berchmans. Niet alleen een instrument dus, maar een echt kunstwerk.

Waar? Deze prachtige piano wordt nog steeds bewaard in Le Grand Curtius in Luik.

4) De rekenaar van Hollerith: de voorouder van de computer

Ondertussen zijn computers een deel van ons leven geworden, maar niet zo gek lang geleden was er van een computer nog helemaal geen sprake. Deze rekenaar van Hollerith is daar een goed bewijs van. Het toestel werd uitgevonden in 1889 door de Amerikaanse ingenieur Hollerith. Het doel: de regering in staat te stellen een volkstelling van de Amerikaanse inwoners uit te voeren. Dit was het (zeer) prille begin van computertechnologie, waarin mensen leren hoe je informatie automatisch kan verwerken. Hoe het dan werkt? Dat kan het NAM-IP Computermuseum je in geuren en kleuren uitleggen!

Waar? Wereldwijd zijn er maar een handjevol van deze rekenaars overgebleven. Een daarvan kan je bekijken in Namen, in het NAM-IP Computermuseum.

5) De Gillet-motor: een schat op benzine

Er zijn ook schatten voor fans van ronkende motoren, want deze motor legde een wel heel bijzondere prestatie af. Hij reed van België naar Congo - een afstand van 25.000 km - in 10 maanden tijd! De eencilindermotor met zijspan werd in 1926 gebouwd door de Gillet-fabriek in Herstal. Luitenant Robert Fabry zou ‘m gebruiken voor zijn reis in Afrika. Fabry's tocht stelde hem niet alleen in staat om de vliegroute tussen Brussel en Congo te voltooien, maar bewees ook de hoge kwaliteit van Gillet-motoren. De regio rond Luik was in die tijd bekend om zijn goede motorfietsen, zoals Gillet, maar ook FN en Saroléa.

Waar? De motor staat tentoongesteld in Autoworld in Brussel.

6) De aak van Pommeroeul: een onverwachte wending

Toen enkele arbeiders in 1975 het kanaal van Hensies-Pommeroeul aan het graven waren, stoten ze op een grote verrassing. Niemand had verwacht dat er een hele Gallo-Romeinse site met haven onder zat! De archeologen namen het graafwerk over en ontdekten deze aak, een lange boot met platte bodem. Het is de voorloper van wat wij kennen als een ‘binnenschip’, dat met zijn lange bodem vooral dient om zware goederen te vervoeren. Dit exemplaar was allicht tussen de 18 en 20 meter lang!

Waar? Je kan het schip vandaag nog een bezoekje brengen in het Gallo-Romeins Museum van Aat.

7) De Blaschka-collectie: kunstwerk of wetenschappelijk model?

Misschien zou jij een kwal niet meteen als ‘Trésor’ bestempelen, maar dit exemplaar verdient wel degelijk een plekje in de lijst. Dit is namelijk geen echt kwal, maar een reproductie in glas, gemaakt door de Duitse meester-glasmaker Leopold Blaschka. Ongewervelde dieren, zoals de kwal, worden meestal in potten met alcohol of formaldehyde bewaard en daarbij verliezen ze vaak hun kleur, transparantie en vorm. In de tijd voor het internet was een glazen replica dus de enige manier om de waterdieren te visualiseren zoals ze echt zijn. Deze Blaschka-kwal uit 1887 was oorspronkelijk een leermiddel, maar tegenwoordig een echt kunstwerk.